Zwart, wit en grijs
Ooit vond ik dat je geen gedichten meer zou moeten mogen lezen van Gerrit Achterberg. Want die had iemand vermoord. En dat is het ergste wat er is. Korte tijd later werd ik verliefd. Op de slimste, knapste jongen van allemaal. Hij hield van Gerrit Achterberg. En ik leerde nadenken over “grijs”, over alles tussen “zwart” en “wit” in. Zonder eensluidende gedachte daarover, dat spreekt voor zich.
Een moordenaar kan het prachtigste gedicht schrijven.
Een verkrachter een goede film maken.
Een racist een goed nummer.
En ja, er zijn grenzen.
Ooit vond ik Front 242 een stelletje fascisten en werd bijna boos toen een vriendin zei dat ze naar een optreden ging. Enige nuance was mij toen nog steeds vreemd, ik was toch al een paar jaar verder, na de Achterberg-affaire. Het denkwerk had nog niet veel zoden aan de dijk gezet, zeg maar. Dat Front 242, net als Laibach, speelt met “foute” elementen is zeker op het randje maar hé, daar ben je dan ook muzikant of kunstenaar voor.
Ik hink nu op drie gedachten. Natuurlijk in relatie tot J’accuse.
- Als je van iedereen die “fout” is het werk moet wegstoppen, zullen vele musea leeg worden, vele lp’s verboden worden en heel, heel veel films nooit meer te zien. Dat lijkt me niet de bedoeling. Maar context is everything, zoals meestal.
- Als je nooit wat zegt, blijft het altijd hetzelfde. Dus: protest? Ja, tuurlijk!
- Het is te makkelijk om te zeggen dat je het werk van de maker moet scheiden.
J’accuse is een tamelijk keurige, welhaast saaie film, over een nog steeds belangrijk onderwerp. Polanski mag die film maken.
Soms is een kunstenaar zo in opspraak geraakt dat je zijn of haar werk niet meer kunt zien. Dat is bij Polanski voor sommigen momenteel het geval. Soms is een kunstenaar zo in opspraak geraakt dat een heksenjacht kan ontstaan. Precies over dat laatste gaat het hier, juist vanwege soortgelijke inhoud van de film. En dat maakt het allemaal best onsmakelijk.
Was het een heksenjacht toen actrices de uitreiking van de Césars verlieten? Hebben zij oprecht pijn vanwege het feit dat iemand, die ooit bewezen een meisje verkrachtte, nog steeds gelauwerd wordt? Moet met die pijn geen rekening worden gehouden? Polanski is geen Dreyfus. Polanski wordt niet valselijk beschuldigd. Polanski zegt dat hij (deels) valselijk beschuldigd wordt. Polanski mag films maken. En ik vind het niet vreemd als mensen daar een vieze smaak van in de mond krijgen. Het grijze gebied, het is zo ingewikkeld.
Dat de hele nare (pers)aandacht rondom film en maker mede leidt tot veel vraag naar de film, een nieuwsgierigheid, laten we het voyeurisme noemen, die hier nergens op slaat, dat vind ik in dit geval het viest. Moeten er bij deze film debatten worden georganiseerd over (seksueel) misbruik, over #metoo, over een verziekte misogyne filmindustrie? Ik zou het niet doen. Vertoon hem of vertoon hem niet. Ik zou deze film in die zin -juist vanwege diens inhoud- scheiden van de maker, de beschuldigingen aan zijn adres en aan de verkrachting waar hij voor veroordeeld is geweest. Zou het goed zijn als vertoners, distributeurs etc. (meer) aandacht aan misbruik, #metoo etc. besteden? Mijn antwoord lijkt me een inkoppertje. Maar plak het niet op iets wat van zichzelf al zo enorm negatief geladen is. Koppel het aan de inhoud van films, niet aan al dan niet foute makers. Ik zou bijna zeggen: gun het ze niet, alweer dat podium.